Z czego wynikają wady postawy i jak im zapobiegać?
artykuł autorstwa mgr Małgorzaty Lech
Ogromne grono pacjentów pediatrycznych uczęszczających na fizjoterapię to dzieci i młodzież z wadami postawy. Podobnie jak w przypadku znacznej większości nieprawidłowości w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu, wadom postawy można zapobiegać, a jeśli już wystąpią, najlepiej niwelować je podejmując wczesną interwencję. Zatem jak wygląda profilaktyka kształtowania się nieprawidłowej postawy, na jakich etapach rozwoju dziecko jest na nie najbardziej narażone i kiedy rodzic powinien zareagować?
Czym jest postawa i jak się kształtuje?
Postawa to sposób w jaki człowiek utrzymuje swobodną pozycję stojącą. Kiedy przychodzimy na świat nie posiadamy jeszcze zdolności do przeciwdziałania się sile grawitacji. Początkowo to głowa jest punktem stabilności. Dopiero przechodząc kolejno poszczególne etapy rozwoju, uczymy się osiągać coraz bardziej pionowe pozycje, budując tym samym stabilne centrum ciała i dając możliwość mobilności głowie oraz kończynom.
Skoki wzrostowe – wyzwanie dla postawy ciała
Szczególnie istotnymi okresami w procesie kształtowania prawidłowej postawy są tzw. skoki wzrostowe. W tym czasie tempo wzrostu znacząco przyspiesza, a przyrosty wahają się średnio od 9cm u dziewczyn do 12cm u chłopców. Ma to miejsce zazwyczaj w wieku 6-7 oraz 12-16 lat. Tkanka kostna intensywnie wzrasta, ale co dzieje się z pozostałymi tkankami budującymi aparat ruchu? Mięśnie, ścięgna i więzadła mają pewną rozciągliwość i w prawidłowych warunkach powinny być na tyle plastyczne, aby dostosować się do zmian tkanki kostnej i nadal utrzymać ciało w prawidłowej postawie. Natomiast, jeśli plastyczność wspomnianych tkanek jest w jakiś sposób zaburzona, mogą one nie być gotowe do wykonania tego zadania. Część z nich staje się nadmiernie rozciągnięta, część z kolei zbyt przykurczona i efektem takiego stanu są wady postawy. Fizjoterapeuta prowadzący pacjenta pediatrycznego wyczekuje skoków wzrostowych i odpowiednio przygotowuje tkanki swojego podopiecznego, aby były zdolne do dostosowania się w trakcie intensywnego wzrostu.
Jak zapobiegać wadom postawy?
Kluczem jest zadbanie o odpowiednią trofikę tkanek i balans mięśniowy. Istotne jest zwracanie uwagi na utrzymywanie ciała w prawidłowej postawie i unikanie przebywania długo w wymuszonej pozycji. Jeśli wymagamy od ciała długotrwałego przyjmowania danej postawy (np. długie granie na komputerze, odrabianie lekcji, nauka), to koniecznie musimy następnie poświęcić czas na rozciągnięcie ewentualnie przykurczonych mięśni oraz dać ciału bodziec do powrotu do prawidłowej postawy. Niezwykle ważne jest też zachowanie symetrii. Uprawianie asymetrycznego sportu może predysponować do asymetrii w ciele. Aby temu zapobiec powinniśmy pod koniec treningu wykonać ćwiczenia również słabszej strony, aby dysbalans nie był nadmierny. Pamiętajmy o tym, że układ nerwowy człowieka jest neuroplastyczny i będzie powielał takie wzorce, jakie dajemy mu regularnie i przez większość czasu. Ważne więc, aby zadbać o prawidłowe bodźce.
Co powinno zaniepokoić rodzica?
Oczywiście ciało człowieka nie jest idealnie symetryczne i każdy wykształca swój wzorzec postawy, ale musi on mieścić się w granicach ogólnie przyjętej normy. W prawidłowej postawie powinniśmy obserwować względną liniowość. Od boku ucho, bark, biodro powinny być w jednej linii. Od przodu powinniśmy widzieć barki na podobnej wysokości, podobnie jak biodra. Stopy powinny stać stabilnie na guzach piętowych oraz I i V głowie kości śródstopia, z wykształconym łukiem podłużnym. Jeśli cokolwiek niepokoi rodzica w postawie dziecka, powinien udać się z nim do fizjoterapeuty, który oceni postawę i zaproponuje odpowiednią terapię lub da wskazówki dotyczące profilaktyki.